Op 30 september gaf Sander Lubberhuizen van de gemeente Enschede een webinar over de CO₂-calculator om de uitstoot van materialen, transport en materieel inzichtelijk te maken. Van de eerste planvorming tot en met de oplevering wordt er actief gerekend aan de milieubelasting van een project.
Bekijk de video van het webinar en download de sheets. Je kunt ook de samenvatting lezen.
Kijk het webinar terug (50 minuten)
Inhoud webinar CO2-calculator
De CO2-calculator is ontwikkeld om de CO2-impact van projecten op dezelfde manier door te rekenen als de financiële kosten. Net als bij een kostenbegroting worden hoeveelheden en eenheidsprijzen gebruikt om een totaal te berekenen. Elke activiteit of materiaal heeft een vastgelegde CO2-waarde op basis van een EPD (Environmental Product Declaration) of LCA (levenscyclusanalyse). Door deze gegevens te koppelen aan de “moederbegroting” van de gemeente ontstaat een helder totaaloverzicht. Lubberhuizen vergelijkt dit met het optellen van calorieën in een maaltijd: alle producten samen geven de uiteindelijke uitstoot van een project.
De gemeente heeft leveranciers van calculatiesoftware gevraagd om CO2-modules te ontwikkelen, zodat dit proces in de praktijk eenvoudig kan worden toegepast. Inmiddels zijn er modules beschikbaar in IBIS en Bakker & Spees. Hierdoor kan elk project in één klik worden doorgerekend, ongeacht of de projectleider daar specifiek om vraagt.
We rekenen tegenwoordig elk werk door op CO2, of de projectleider erom vraagt of niet. Het is voor ons maar één klik extra.
Voorbeelden: opsluitbanden, biochar en rode fietspaden
Aan de hand van concrete voorbeelden liet Sander zien welke inzichten dit oplevert. Zo werd bij opsluitbanden vergeleken tussen nieuw materiaal, varianten met grindvervangers en volledig hergebruik. Hergebruik leverde de grootste reductie op, terwijl transportafstand relatief weinig verschil maakte. Bij asfalt bleek de mengselkeuze bepalend: alternatieve mengsels of toevoeging van biochar konden de uitstoot aanzienlijk verlagen.
Ook experimenteerde de gemeente met een CO2-neutraal fietspad door biochar in asfalt te verwerken. Het project werd €10.000 duurder, maar de uitstoot daalde naar nul. Daarnaast zet Enschede sterk in op het opbouwen van depots voor vrijkomende materialen. Hergebruikte bestrating kan zo worden teruggeleverd met een realistische interne prijs, waarin ook kosten voor rooien, schoonmaken en opslag zijn meegenomen. Zo wordt hergebruik planbaar en kunnen materialen zelfs met buurgemeenten worden uitgewisseld.
De calculator wordt niet alleen per project ingezet, maar ook voor bredere areaalberekeningen. Zo liet een analyse van vrijliggende fietspaden over een periode van vijftig jaar zien dat rood asfalt door hogere materiaalimpact en kortere levensduur veel meer CO2-uitstoot veroorzaakt dan zwart of biobased alternatieven. Daarmee biedt de tool ook input voor beleidskeuzes: een gemeente kan nog steeds bewust voor rood asfalt kiezen, maar doet dat met kennis van de consequenties.
Vragenronde
Tijdens de vragenronde ging Sander in op methodiek en toepassing. De gemeente kiest bewust voor sturen op CO2-kilogrammen in plaats van MKI-scores, omdat dit concreter en beter uitlegbaar is op de werkvloer. Data komen uit EPD’s en leveranciersinformatie, maar veel bronnen zijn betaald of lastig toegankelijk. Een eigen dataset gekoppeld aan de begroting is daarom essentieel. Over biobrandstoffen zoals HVO100 gaf hij aan dat deze vanwege beperkte beschikbaarheid en duurzaamheid slechts beperkt worden toegepast. Elektrificatie van zwaar materieel is technisch mogelijk, maar per vermeden ton vaak duur, waardoor mengselkeuzes of hergebruik vaak effectiever zijn.
Organisatorisch benadrukte Lubberhuizen het belang van goede kostencalculators binnen gemeenten. Zij kunnen niet alleen prijzen uitrekenen, maar ook sturen op duurzaamheid en inzicht geven in keuzes. Enschede rekent inmiddels standaard elk project door, waardoor bewustwording groeit bij projectleiders en beleidsmakers.
Tot slot gaf Sander aan dat de vraag naar wat een redelijke prijs per vermeden ton CO2 is, steeds vaker terugkomt. Voor kleinere werken kan een hogere prijs acceptabel zijn, bij grote projecten moet worden aangesloten bij de marktprijzen om draagvlak te behouden. Uiteindelijk verwacht hij dat duurzame producten de norm worden, net zoals biologische producten langzaam hun plek kregen in de supermarkt.
30 oktober: Congres de Fair Fair, wat kost klimaatverandering ons écht?
In deze reeks bekeken we drie aanvliegroutes voor CO₂-beprijzing:
- een schadeprijs om vroeg in beleid en verkenningen te sturen (provincie Utrecht);
- een CO₂-budget om programmatisch te plannen en te monitoren (Noord-Holland);
- een CO₂-calculator voor projectniveau (Enschede).
Samen vormen ze een complementair pad van vroeg in de beleidsfase naar uitvoering. Tijdens Fair Fair (do 30 oktober) worden die lijnen naast elkaar gelegd en verdiepen we de samenhang. Mitigatie én adaptatie in één kader, hoe je met CO₂-credits omgaat, wanneer je welk instrument inzet, waar ze elkaar versterken, en vooral: concrete toepassingsvoorbeelden en handvatten om een eerlijke CO₂-prijs te verankeren in beleid, producten of diensten. Meer informatie en inschrijven.
