Samenvatting
Op dinsdag 28 november vond de bijeenkomst Op weg naar duurzame infra bij Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht plaats. We organiseerden deze bijeenkomst samen met de drie provincies, het Interprovinciaal Overleg (IPO) en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Gemeenten verzamelden zich in het provinciehuis in Den Haag om te bespreken wat er nodig is om de volgende stap te zetten om de uitstoot van onder andere stikstof en CO₂ te reduceren en om uiteindelijk te komen tot klimaatneutrale en circulaire infrastructuur.
Het Rijk, de medeoverheden en de markt hebben samen roadmaps ontwikkeld om de route naar klimaatneutrale en circulaire infra te bewegwijzeren. Nu is het zaak dat we als publieke opdrachtgevers ook echt samen aan de slag gaan.
Uit de inventarisatie via Mentimeter bleek dat er al veel gebeurt op het gebied van klimaatneutraliteit en circulariteit. Denk aan lage temperatuur asfalt en materialen op het eiland Texel houden. "Maar," zo werd ook gesteld. "We doen nog veel onbewust. We willen meer integraal gaan doen en daarom zijn we hier."
Hieronder vind je het visuele verslag en informatie waar je terecht kunt met vragen. Ook de besproken praktijkvoorbeelden en instrumenten staan nogmaals op een rijtje.
Visueel verslag
Door Steven van Visueel Vergaderen
Tafeloverzicht Worldcafé
Onderstaande thema's komen aan bod tijdens het ‘World Café’. Noot: Een actueel overzicht van deze en andere projecten vind je op onze pagina met voorbeeldprojecten klimaatneutraal en circulair.
1. Praktische toepassing van Duurzaam GWW in de projecten - Gemeente Amersfoort en CROW
De strategie Klimaatneutrale en Circulaire infraprojecten zet de stip op de horizon, het ‘wat’. We moeten nu vooral aan de slag! Aan deze tafel presenteren wij de ‘hoe dan’. Om invulling te geven aan duurzaamheid in GWW-projecten is de Aanpak Duurzaam GWW gelanceerd. Hoe deze aanpak eruitziet en hoe deze werkt, leggen we hier uit. De gemeente Amersfoort vertelt over het Handboek Inrichting Openbare Ruimte, waarin voor 12 thema’s de ambities zijn geformuleerd met streefwaarden voor de stad. Ook zijn mogelijke projectdoelstellingen met prestatie-indicatoren benoemd. Al deze ambities gelden voor heel Amersfoort, maar per opgave verschillen de accenten.
Mark Keultjes en Cora van Zwam, gemeente Amersfoort. Lauren van der Meer, CROW.
2. Raamovereenkomst duurzame betonnen bestratingsmaterialen - Gemeente Amersfoort
De raamovereenkomst heeft betrekking op het leveren (op afroep en naar behoefte) van duurzame betonnen bestratingsmaterialen voor openbare werken in de gemeente. Daarnaast is het innemen en verwerken van alle uitkomende betonnen bestratingsmaterialen vanuit gemeentelijke werken geregeld voor hergebruik of recycling tot vergelijkbare duurzame betonproducten. Het betreft een CO2-neutrale levering. Compensatie van gebruikte CO2 over de geleverde producten en diensten vindt jaarlijks plaats op basis van nacalculatie en een bedrag per ton CO2. Een lagere CO2-voetafdruk door bijvoorbeeld slimmer transport en/of leveren duurzamer materiaal leidt tot een lagere te betalen CO2-compensatieafdracht. Blijkt de CO2-voetafdruk hoger te zijn, dan moet de opdrachtnemer dus een hogere CO2-compensatieafdracht betalen.
Harry Brouwer en Davey van Gemeren, gemeente Amersfoort
3. Leidse Ladder - Gemeente Leiden (twee rondes)
Leiden heeft als doel om vanaf 2023 alle gemeentelijke bouwprojecten 100% circulair uit te vragen. Om circulariteit in bouwprojecten te kunnen realiseren, moet er op een andere manier naar ons werk, het materiaalgebruik en de financiering worden gekeken; circulariteit dient in elk project een plek te krijgen. De Leidse Ladder is hét monitoringssysteem voor circulariteit in openbare ruimteprojecten, zoals aanleg van een nieuwe weg of vervanging van riolering. De Leidse Ladder bestaat uit een vragenlijst die in ongeveer 30 minuten wordt ingevuld, waarna blijkt of het project voldoende scoort. Leiden past dit al sinds oktober 2022 toe. Op dit moment is beleid in ontwikkeling waarin een minimum puntenaantal op de Ladder een vereiste is om door te kunnen met het project.
Esmé Bosch, gemeente Leiden
Majelle Verbraak, gemeente Leiden
4. Schoon en Emissieloos Bouwen - Gemeente Rotterdam en Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
Rotterdam heeft een grote uitdaging om de luchtkwaliteit te verbeteren en de doelen voor klimaat zijn ook ambitieus. Als ondertekenaar van het Schone Lucht Akkoord én als koploper in het SEB-programma wil de stad zo snel mogelijk naar zero-emissie mobiele werktuigen. Daartoe worden inkoopeisen steeds strenger en denkt de gemeente mee met aannemers over de laadinfrastructuur, biedt ze de bouwlaadpas aan, maakt stroompunten toegankelijk en werkt met de netwerkbeheerder aan tijdige elektriciteitsaansluitingen op de bouwplaats. Begin dit jaar is met BAM een groot rioolvervangingsproject met veel verschillende elektrische machines uitgevoerd. Ook wordt een flexibele batterijoplossing op pilotbasis aangeboden. Voor de langere termijn onderzoeken we de mogelijkheden van een milieuzonering voor mobiele werktuigen, analoog aan die voor logistiek en mobiliteit.
Paul van de Lande, gemeente Rotterdam
Marco Ubeda, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
5. Wereldprimeur: Hoogwaardig hergebruik volstortliggerdek - Gemeente Amsterdam
Als overheden hebben we heel lang de meest economische oplossing gekozen voor overspanningen tot zo’n 14 meter, namelijk volstortliggerdekken. Vanuit de herbruikbaarheidsscan van twee bruggen in Amsterdam-West kwamen twee volstortliggerdekken beschikbaar, en in Weesp moet er een brug vervangen worden.
Volstortliggerdekken hoogwaardig hergebruiken is niet makkelijk, maar we hebben in Amsterdam de handschoen opgepakt en zijn nu bezig in een bouwteam van oogst naar bouwen te komen. De oogst is begonnen. De engineering is vergevorderd. Vroeg of laat komen we allemaal met deze dekken in een sloop/oogst situatie. Laten we zoveel mogelijk dekken hoogwaardig hergebruiken.
Matthijs Griffioen, gemeente Amsterdam
6. Toepassing geopolymeerbeton - Gemeente Amsterdam
De gemeente vertelt over de ervaring met dit eerste gevalideerde product van het Betoninnovatieloket. Met de validatie accepteren onafhankelijke deskundigen dit product, waardoor opdrachtgevers kunnen vertrouwen op de geclaimde prestaties. Het is een relatief nieuw materiaal; er is nog steeds onderzoek gaande om het proces van productie en toepassing verder te verbeteren.
In plaats van het gebruik van Portlandcement, dat veel CO2-uitstoot veroorzaakt tijdens de productie, maakt geopolymeerbeton gebruik van een chemische reactie tussen aluminosilicaatbronnen (restproducten uit de industrie zoals hoogovenslak en vliegas) en een alkalische oplossing om een sterke, duurzame bindende matrix te creëren.
Bij de Gemeente Amsterdam hebben we nu twee projecten succesvol afgerond waarbij we geopolymeerbeton constructief hebben toegepast: grootschalig onderhoud aan de Galgenveldbrug, waarbij de kolommen van geopolymeer zijn vervaardigd en herontwikkeling van de Koffiefabriek, waarbij de hangschorten in de kade van geopolymeer zijn gemaakt.
Frederick van Waarde, gemeente Amsterdam
7. Goedkoop is duurkoop (Levenscycluskosten) - Gemeente Rotterdam
Goedkoop is duurkoop. Dat is een open deur die helaas in veel projecten niet wordt erkend. Nog regelmatig wordt in een project gestuurd op minimale aanschafkosten. Maar bij veel projecten zit er juist bespaarpotentieel in de fase na aanschaf. Men vergeet dat er ook gestuurd had kunnen worden op minimale onderhouds- en exploitatiekosten. En op maximale restwaarde. En op minimale milieukosten. De optelsom van al deze (zeer relevante) kostenonderdelen wordt ook wel levenscycluskostenbenadering (life cycle cost/LCC) genoemd. Een manier die in de aanbestedingswet al sinds 2016 wordt gepropageerd om toe te passen. Hoe zorgen we ervoor dat lange termijn besparingen worden gevierd in plaats van besparingen op korte termijn? Daarover gaan we graag in gesprek.
Godard Croon, gemeente Rotterdam
8. Infra-innovatiestrategie - Provincie Zuid-Holland
Wat is nu precies het verschil tussen een infra-innovatie en een pilot? Hoe zorg je ervoor dat de mensen in je eigen organisatie in de meewerkstand komen te staan en niet hun hakken in het zand zetten? En hoe zorg je ervoor dat aanbieders van een infra-innovatie weten waar ze aan toe zijn en wat er van ze wordt verwacht?
Drie vragen waar de Provincie Zuid-Holland een paar jaar terug mee worstelde. Tijdens de Corona-periode is de eerste infra-innovatiestrategie verschenen, van selectie en pilots tot implementatie en monitoring. Een document dat recentelijk is vernieuwd, omdat een organisatie ook continu in beweging is. Wil je weten hoe zo’n handvat kan helpen om praktisch om te gaan met innovaties, kom dan langs bij onze tafel!
Thessa Luijendijk, Provincie Zuid-Holland
Erwin van Klaveren, Provincie Zuid-Holland
9. Dashboard monitoring Duurzaam GWW + Monitoringtool CO2 - CROW en Gemeente Enschede
Hoever staat het met de ambities om de infrastructuur klimaatneutraal en circulair te maken? Duurzaam GWW heeft hiervoor met koplopers van gemeentes, provincies en waterschappen een Dashboard Monitoring ontwikkeld, dat op laagdrempelige wijze een helder beeld geeft van 6 duurzame KPI’s. De gemeente Enschede vertelt vervolgens over de monitoringtool CO2.
Joost Fijneman, CROW
Sander Lubberhuizen, gemeente Enschede
10. Delen van materiaal en materieel
Een circulaire economie is prachtig… maar waar haal je je materiaal of materieel vandaan en waar kun je terecht met alle waardevolle materialen die overblijven uit je project? Bij deze tafel worden instrumenten getoond waarmee je op een eenvoudige wijze materialen en materieel uit kunt wisselen: DuSpot, Emission-0 en de Nationale Bruggenbank. Ga in gesprek met de makers en leer hoe je hier je voordeel uit kunt halen.
Mart Mensink en Yvar Roselaar van DuSpot
Anne Koudstaal van Dura Vermeer
Walewijn de Vaal van Gemeente Amsterdam
Samenwerkingspartners
